روش‌های نوین تشخیص، راهی برای کاهش مرحله دیررس سرطان پستان در ایران

سرطان پستان به عنوان شایع‌ترین سرطان در بانوان کشور با آمار رشد سالانه 10 هزار نفر؛ یعنی در هر 50 دقیقه یک نفر و جمعیت حدود 100 هزار نفر مبتلا به این بیماری، یکی از مهمترین مسایل حوزه سلامت به شمار می‌آید.

در گذشته بروز توده‌های بدخیم پستانی در زنان زیر ۳۰ سال کمتر بود اما امروز به دلیل تغییر سبک زندگی و تغذیه، در زنان ۲۰ ساله نیز باید به وجود توده‌های بدخیم شک کرد. با این حال، در صورت تشخیص به موقع، درمان این سرطان راحت است؛ بنابراین آگاهی دادن به زنان در این زمینه و تفهیم ضرورت معاینه به موقع می‌تواند در کم خطر شدن این بیماری و درمان آن تاثیر بسزایی داشته باشد. البته سریع‌ترین راه تشخیص سرطان پستان، معاینه‌ای است که خود زنان انجام می‌دهند و اگر در این زمینه خوب آموزش ببینند زودتر از هر دستگاهی قادر به تشخیص آن خواهند بود. سازمان بهداشت جهانی نیز پیشگیری، تشخیص زودرس، درمان مناسب و به موقع و درمان‌های تسکینی را از راه‌های کنترل سرطان ذکر کرده است.

دهمین کنگره بین‌المللی سرطان پستان برای افزایش سطح آگاهی متخصصان و گروه‌های هدفی که در این رشته کار می‌کنند و شامل رادیولوژیست‌ها، پاتولوژیست‌ها، اونکولوژیست‌ها، جراحان، پرستاران می‌شوند، از 6 تا 8 اسفندماه 1393 در تالار امام علی دانشگاه شهیدبهشتی با حضور استادان مجرب از داخل و خارج ایران برگزار شد.

به گفته دکتر محمد هادی‌زاده فوق‌تخصص جراحی سینه، مشکلی که در مورد این سرطان در ایران وجود دارد این است که مرحله دیررس آن بسیار بالاتر از جهان است. به این معنا که مراحل پیشرفته سرطان پستان در دنیا 15 درصد است. درحالی‌که در ایران 50 درصد است. یعنی ما در ایران 35 درصد دیر تشخیص می‌دهیم که در این مورد، مساله مهم، آگاهی‌رسانی است.

او با بیان این که در ایران سالانه 10 هزار نفر جدید به سرطان پستان دچار می‌شوند که این میزان رو به رشد است، ادامه داد: «کنترل این امر با کارهای پایه‌ای ممکن خواهد بود که آموزش و آگاهی‌بخشی یکی از آنهاست. اگر کیفیت زندگی و موارد خطری که در ابتلا به این سرطان وجود دارد را بتوانیم کنترل کنیم، در 10 تا 20 سال آینده ممکن است بتوان رشد این سرطان را کنترل یا کم کرد.»

همچنین دکتر حمیدرضا میرزایی دبیر علمی این کنگره گفت: «این کنگره به منظور ارایه الگوهای چندتخصصی و فوق‌تخصصی داخل و خارج از کشور برگزار شد و تلاش ما بر این بود که با ارایه تحولات جدید و روش‌های تشخیص و درمان نوین جهانی مانند پرتودرمانی هنگام عمل، تکنیک‌های جدید بازسازی و حفظ ارگان، ارایه نتایج تحقیق‌های پژوهشگران نقاط مختلف جهان در قالب سخنرانی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی بیشترین آگاهی‌بخشی را برای گروه‌های هدف داشته باشیم.»

برگزاری 20 کارگاه آموزشی جانبی، 10 پنل اختصاصی، سومین همایش مردمی 8 اسفند که حدود هزار نفر از شفایافتگان در آن شرکت کردند و برای ارتقای سطح کیفی زندگی آنها است از برنامه‌های این کنگره در راستای آگاهی‌بخشی بود.

اپیدمیولوژی و تغییراتی که در این زمینه وجود دارد، سرطان پستان در خانم‌های جوان، رادیولوژی، روش‌های تشخیص جدید، درمان‌های کمکی مثل IORT یا رادیوتراپی هنگام عمل، داروهای جدید شیمی درمانی و روش‌های جدید جراحی از جمله محورهای مهم این کنگره بود.

شرکت‌های حاضر در نمایشگاه

آریاتیناژن، فارمد التیام، داریان سلامت، مارستان، پارس سینوهه پاد، دره صنعت، کوبل زیست دارو، مرکز رادیولوژی و سونوگرافی دکتر وهاب آقایی.

فیلگراستیم G-CSF

شرکت آریاتیناژن تولیدکننده فیلگراستیم ایرانی است که در این کنگره، داروی تیناگراست که نام تجاری داروی فیلگراستیم است را ارایه کرد.

تیناگراست مشابه با پروتیین طبیعی موجود در بدن انسان به نام فاکتور محرک رشد کلونی گرانولوسیت (G-CSF) است که سبب تحریک و رشد گلبول‌های سفید خون به ویژه نوتروفیل‌ها در مغز استخوان می‌شود. از فیلگراستیم برای تب‌های نوتروپنی بعد از شیمی‌درمانی استفاده می‌‌شود؛ نوتروپنی وضعیتی است که نوتروفیل‌های خون بسیار کاهش می‌یابد. این عامل موجب تضعیف سیستم ایمنی بدن بعد از شیمی‌درمانی‌های سنگین می‌شود. G-CSF برای برگرداندن نوتروفیل‌های خون به حالت طبیعی و تقویت سیستم ایمنی بدن بعد از شیمی‌درمانی کمک می‌کند.

فیلگراستیم G-CSF به صورت سرنگ‌های از پیش آماده شده و تک دوز 300 واحد است. این سرنگ پر شده، با یک چهارم قیمت کیفیتی معادل با مشابه خارجی آن دارد. ماده اولیه این فیلگراستیم‌ها در گرگان تولید می‌شود.

Mobetron

شرکت فارمدالتیام در این کنگره دستگاهMobetron را ارایه کرد که کار IORT (یک روش پرتودرمانی هنگام عمل) را انجام می‌دهد. این دستگاه آمریکایی و تولید شرکت Intra Op است. موبی‌ترون(Mobetron) برای سرطان پستان بسیار کاربرد دارد اما برای انواع سرطان‌ها نیز به کار می‌رود.

در حالت عادی وقتی تومور از بدن بیمار خارج می‌شد، بیمار باید 5 تا 7 هفته پرتودرمانی می‌شد اما به کمک این دستگاه اگر بیمار توانایی دریافت دوز بالا را داشته باشد می‌توان در یک یا 2 جلسه و در هنگام عمل این کار را انجام داد. این پرتودهی در زمانی که بستر تومور باز است و محلی که تومور از آنجا برداشته شده را می‌توان دید انجام می‌شود که دادن اشعه در ناحیه سرطانی، دقیق صورت می‌گیرد.

با این کار احتمال عود تومور کاهش یافته و میزان زنده ماندن بیمار(Survival) نیز افزایش می‌یابد. این دستگاه در اتاق عمل نصب می‌شود و از یک شتابدهنده خطی استفاده می‌شود. این دستگاه الکترون است و نسبت به X-Ray بسیار ایمن‌تر است. از آنجا که این دستگاه به طور کامل شیلد شده و حفاظ امنیتی در اطراف خود دارد، نیاز به سرب‌کوبی در محل استقرار دستگاه یا اتاق عمل نیست. به همین دلیل تشعشع‌های دستگاه بر روی کسانی‌که در اتاق عمل مشغول کار هستند تاثیر منفی ندارد.

دیفرلین (Diphereline)

شرکت داریان سلامت در این کنگره 2 دوز مختلف از داروی دیفرلین 3.75، 11.25 که مدل یک ماهه و مدل سه ماهه هستند را ارایه کرد. این 2 مدل به صورت هر ماه یک آمپول یا هر سه ماه یک آمپول تزریق می‌شود.

از دیفرلین برای درمان سرطان‌های پستانی که به هورمون‌های جنسی وابسته هستند، پروستات، برای اندومتریوز در خانم‌ها و برای پیشگیری از بلوغ زودرس در کودکان استفاده می‌شود.

این دارو تولید شرکت ایپسن (Ipsen) فرانسه است. GNR این دارو آنالوگ است؛ به این معنا که مشابه هورمون GNR است که در بدن تولید می‌‌شود. دیفرلین موجب می‌شود که تولید هورمون‌های جنسی از هیپوفیز متوقف شود، در نتیجه بیماری‌هایی که وابسته به هورمون‌های جنسی هستند نیز از بین می‌روند.

شتاب‌دهنده خطی پورتابل Liac

شرکت پارس سینوهه پاد که در 2 حوزه کنترل عفونت و پرتودرمانی و سرطان فعالیت می‌کند، در زمینه سرطان دستگاه شتاب‌دهنده خطی پرتابل Liacمحصول شرکت سوردینای ایتالیا(Sordina) را که برای کار IORT است ارایه کرده بود.

IORT از جدیدترین روش‌های پرتودرمانی به معنای پرتودهی به تومور در هنگام عمل جراحی است. با این روش پرتودرمانی، تا 85 درصد احتمال عود تومور سرطانی کاهش می‌یابد.

به گفته دکتر ریاضی مدیر تجهیزات و خدمات پس از فروش این شرکت، این شتاب‌دهنده، سبک‌ترین شتاب‌دهنده جهان بوده و وزن آن 400 کلیوگرم است اما در اندازه شتاب‌دهنده‌های مدیوم انرژی است. این شتاب‌دهنده‌ مدیوم انرژی لیاک تا 12 مگاالکترون ولت(MeV) انرژی دارد و با آهنگ دوز 15 Gy/min، درمان تا عمق 4 سانتی‌متری بافت را در مدت زمان کمتر از 2 دقیقه امکان‌پذیر می‌کند.

این دستگاه بدون نیاز به زیرساخت خاصی می‌تواند میان طبقات مختلف یک بیمارستان جابه‌جا شود و نیاز به حفاظ‌گذاری ندارد چون پرتو آن الکترون است. با این دستگاه و درمان از طریق آن، نیاز بیمار به جلسات پرتودرمانی بعد از عمل که به طور معمول چندین جلسه است را کاهش یافته یا مرتفع می‌شود.

در روش‌های پیشین موضع تومور را شبیه‌سازی می‌کردند و به ناحیه مورد نظر اشعه می‌دادند اما در این روش با چشم غیرمسلح می‌توان موضع و محل تومور را دید و اشعه داد.

اینترابیم، تلفیقی از جراحی و پرتودرمانی

شرکت مارستان دستگاه رادیوتراپی هنگام عمل؛ «اینترابیم» را در این کنگره ارایه کرد. پروفسور کشتگر در یکی از کارگاه‌های آموزشی کنگره، جراحی زنده‌ای که از بیمارستان شهدای تجریش بر روی سرطان پستان یک زن 55 ساله به نمایش گذاشت، از این دستگاه برای پرتودرمانی هنگام عمل استفاده کرد. این دستگاه به ویژه در درمان سرطان‌های پستان، معده، کولورکتال، متاستازهای مغزی، سرطان‌های دیواره رحم و سرطان‌های پوستی ‌به کار می‌رود. کاربرد روش‌های نوین براکی‌تراپی که هزینه‌های درمانی کمتری را برای بیماران سرطانی در ‌بر دارند گام بزرگی برای بهبود کیفیت زندگی این بیماران است.

اینترابیم دگرگونی تازه‌ای را در استانداردهای درمان سرطان پستان پدید آورده که فناوری درمان آن تلفیقی از جراحی و پرتودرمانی است. جراح پس از بیرون آوردن بافت توموری از بدن، به کمک این دستگاه منبع اشعه ایکس را در بستر تومور قرار می‌دهد و بدون درنگ کار پرتودرمانی را انجام می‌دهد و از قابلیت‌های پرتوتابی یکنواخت در از میان بردن سلول‌های باقیمانده در بستر تومور استفاده می‌کند. منبع اشعه ایکسXRS با استفاده از شتاب الکترون در یک شتاب‌دهنده با ولتاژ 50 کیلوولت و جریان 40 میکروآمپر و برخورد الکترون‌ها با عنصر طلا، پرتو ایکس کم انرژی High dose rate تولید می‌کند. سپس این سورس با قرارگیری اپلیکاتور کروی مناسب در حفره Tumor site کار تابش پرتو را انجام می‌دهد و سبب انتقال بیشترین آسیب بیولوژیک به بافت تومورال و حفظ بافت سالم پیرامون آن می‌شود. در درمان‌های سنتی، پرتودرمانی معمولاً چند هفته پس از عمل جراحی انجام می‌گیرند و معمولاً اثر تغییرات میکروسکوپیک در بازه زمانی میان عمل جراحی و پرتودرمانی خارجی دوباره پدیدار می‌شوند، در حالی‌که در درمان هدفمند اینترابیم، این بازه زمانی حذف می‌شود و اثرگذاری پرتو بلافاصله پس از برداشت بافت تومورال انجام می‌شود که بازسازی بافت پستان در این روش نتایج (Cosmetic) بهتری را به همراه دارد؛ چراکه به علت اثرات Skin sparing خوب از اثرات جانبی پرتودرمانی و همچنین بدشکلی‌های پوستی ناشی از برداشت بخش‌هایی از بافت جلوگیری می‌کند.

دستگاه گاماپروب

شرکت دره صنعت در زمینه تجهیزات لیزرهای پوست و مو فعالیت می‌کند و در این کنگره دستگاه‌های پزشکی هسته‌ای و دستگاه گاماپروب که برای سرطان‌ پستان استفاده می‌شود را ارایه کرده بود.

از این دستگاه برای پیدا کردن سنتینل لنف نود استفاده می‌شود. احتمال متاستاز برای کسانی‌که دچار سرطان پستان می‌شوند وجود دارد. زمانی‌که جراح کار جراحی را آغاز می‌کند پیش از خارج کردن تومور، به وسیله این دستگاه می‌تواند سنتینل نود؛ یعنی نخستین غده لنفاوی که با تومور در ارتباط است را می‌تواند بیابد. پس از پیدا کردن، آن را خارج می‌کنند و برای آزمایش به پاتولوژی می‌فرستند. در زمانی‌که تورمور خارج می‌شود بر روی این بخش آزمایش صورت می‌گیرد تا مشخص شود که سلول سرطانی واد این غده شده است یا خیر.

اگر متاستاز صورت گرفته باشد، تمام غده لنفاوی زیر بغل را خارج می‌کنند و در صورتی که این اتفاق رخ نداده باشد، نیاز به تخلیه غدد لنفاوی نیست. این کار از این جهت اهمیت دارد که تخلیه غدد لنفاوی برای بیمار مشکلات زیادی همچون ادم و ورم دست به وجود می‌آورد که با این روش در صورتی که نیاز به تخلیه غدد لنفاوی نباشد این کار انجام نمی‌شود.

تکنیک کار با این دستگاه به این صورت است که ماده رادیواکتیو را قبل از عمل جراحی، در ناحیه‌ای از پستان که تومور در آنجاست تزریق می‌کنند و ماده وارد سنتینل نود یا نخستین لنف نودی که در مسیر بعد از تومور قرار گرفته، می‌شود. به وسیله این ماده که دتکتور دارد و می‌تواند ماده رادیواکتیو را حس کند، با بوقی که می‌زند، جای دقیق سنتینل نود در زیر بغل نشان داده می‌شود. در این روش حداقل تهاجم به بیمار صورت می‌گیرد. این دستگاه تولید کشور فرانسه بوده و یوروپروب است.