اولین دستگاه پت در ایران به طور آزمایشی راه‌اندازی شد. این دستگاه قرار بود شهریور‌ماه امسال راه‌اندازی شود. باید این شروع را به فال نیک گرفت. هزینه‌های خرید و راه‌اندازی دستگاه پت اسکن بیمارستان مسیح را جمعی از خیران به عهده گرفته بودند. این خیران برای خرید پنج دستگاه دیگر هم اعلام آمادگی کرده بودند اما بعد از اینکه بانک مرکزی اعلام کرد ارز مرجع به این دستگاه تعلق نمی‌گیرد، آن‌ها هم پا پس کشیدند.

دستگاه پت اسکن بیمارستان مسیح در شرکت GE تولید شده است. در کنار این دستگاه یک سیکلترون هم به کار گرفته شده است. این سیکلترون حداقل چهار برابر نیاز دستگاه پت اسکن بیمارستان مسیح داروی هسته‌ای تولید می‌کند. دکتر مسجدی قائم مقام بیمارستان مسیح دانشوری و دکتر یوسفی کما رییس بخش پزشکی هسته‌ای بیمارستان مسیح اعلام آمادگی کرده‌اند که در صورت همکاری وزارت بهداشت، داروی‌هسته‌ای تولید شده در این مرکز را به دستگاه‌های پت دیگری که در آینده راه‌اندازی می‌شوند، منتقل کنند.

در مراسم را‌ه‌اندازی نخستین پت‌اسکن کشور، سرپرست وزارت بهداشت، رییس دانشگاه شهید بهشتی، رییس بیمارستان مسیح دانشوری، قائم مقام بیمارستان مسیح دانشوری، نماینده وزارت بهداشت در مجلس شورای اسلامی و جمعی از پزشکان هسته‌ای کشور حضور داشتند.

درخواست آیت‌الله حکیم از جرج بوش برای فروش پت به ایران

بر اساس صحبت‌های دکتر مسجدی، قائم مقام بیمارستان مسیح دانشوری خرید دستگاه پت برای این بیمارستان به زمانی باز می‌گردد که آیت‌الله عبدالعزیز حکیم، به خاطر سرطان ریه در این بیمارستان بستری بود. او زمانی که برای درمان به آمریکا رفت، درخواست این بیمارستان را برای خرید دستگاه پت اسکن به آمریکا برد: «در سفری که این مرحوم به ایران داشت و با کسب اجازه از دکتر علی اکبر ولایتی، نامه‌ای تدارک دیده شد و در آن تمام تجهیزات لازم برای خرید این دستگاه آورده شد. مرحوم آیت‌الله حکیم با شخص جرج بوش، رییس جمهوری وقت آمریکا دیدار داشت و نامه ما را برای دریافت مجوز خرید دستگاه پت به او داد.»

دکتر مسجدی می‌گوید: «بر اساس گفته‌های مرحوم آیت‌الله حکیم، هنگامی که نامه را به رئیس جمهوری امریکا داده است،  جوابی نشنیده بنابراین از او می‌خواهد نامه را پس دهد،  اما رییس جمهوری امریکا می‌گوید که باید بررسی‌ها را انجام دهند و سپس پاسخ دهد. بعدها مجوز واردات این دستگاه را صادر کرد.»

به گفته دکتر مسجدی پیش از راه‌اندازی این دستگاه بیماران برای انجام این تصویربرداری به کشورهای دیگر مراجعه می‌کردند؛ البته این یک دستگاه پاسخگوی نیاز همه بیماران کشور نیست: «بیماران با مراجعه به دبی، باید حدود 14 میلیون تومان هزینه پرداخت می‌کردند. دو بیمارستان ترکیه هم برای انجام پت‌اسکن با ایران قرارداد دارند. یکی از این بیمارستان‌ها 1200 یورو و دیگری 1400 یورو از بیماران دریافت می‌کند. با راه‌اندازی این دستگاه در کشور، در حد توان‌مان تعدادی از بیماران را به تدریج پذیرش می‌کنیم. اگر مواد لوازم برای سه ماه آینده تأمین شود، علاوه بر مرکز مسیح دانشوری، می‌توانیم بیمارستان شریعتی را هم پوشش دهیم.»

کمک خیران، پت را به ایران آورد

دکتر ولایتی، مشاور عالی رهبر و رییس بیمارستان مسیح دانشوری می‌گوید که اگر خیران کمک نمی‌کردند، حتی همین دستگاه پت هم در ایران راه‌اندازی نمی‌شد. او در صحبت‌های‌اش از وعده‌شکنی‌های بانک مرکزی گلایه می‌کند. پس از تأمین اعتبار ریالی مورد نیاز خرید و راه‌اندازی دستگاه پت از سوی خیران، بانک مرکزی اعلام می‌کند که ارز مرجع به خرید این دستگاه تعلق نمی‌گیرد و این سبب افزایش سه برابری قیمت تمام شده می‌شود. به اعتقاد او بانک‌ها باید مشوق خیران باشند، نه اینکه جلوی پای آن‌ها سنگ‌اندازی کنند. او از سرپرست وزارت بهداشت به عنوان نماینده دولت می‌خواهد تا به این موضوع رسیدگی کند: «بانک‌ها در این زمینه به وعده خود عمل نکردند و باید از خیران در این زمینه حمایت بیشتری کنند.»

سیکلترون راه‌اندازی شده در بیمارستان مسیح می‌تواند نیاز چهار تا پنج مرکز درمانی دیگر برای پت‌اسکن را هم تأمین کند. اما دکتر ولایتی می‌گوید برای این کار نیاز به هماهنگی‌های زمینه‌ای است تا در یک شبکه منسجم مواد هسته‌ای مراکز درمانی تأمین شود. انتقال هوایی مهم‌ترین نیاز این شبکه توزیع دارو است چراکه عمر مفید این داروها دو تا سه ساعت است: «راه‌اندازی نخستین دستگاه تشخیصی سرطان در ایران در حال حاضر باید آزمایشات خود را برای تأیید نهایی انجام دهد تا در سال آینده روند منظم ارایه خدمات  به بیماران صورت پذیرد.»

راه‌اندازی پت به همت دانشمندان ایرانی

ایران یکی از آخرین کشورهای منطقه است که حالا به یک دستگاه پت مجهز شده است. پیش از  این بیماران ایرانی برای استفاده از خدمات پت به امارات متحده عربی، ترکیه، مالزی و بنگلادش می‌رفتند. دکتر طریقت منفرد می‌گوید: «راه‌اندازی این دستگاه به همت دانشمندان برجسته این مرز و بوم در بخش سلامت است که علی‌رغم تمام تحریم‌ها لحظه‌ای درنگ نکردند و دوش به دوش بهترین کشورهای دنیا در خصوص پیشرفت علم حرکت کردند.»

به اعتقاد دکتر طریقت منفرد ایران در زمینه تکنولوژی‌های تازه پزشکی هیچ نوع عقب‌ماندگی ندارد: «نعمت کشور ما حضور خیرین است که یکی از ارکان مهم کشور محسوب می شوند چرا که بخشی از فراهم کردن امکانات و ایجاد امکانات توسط این افراد خیر صورت می گیرد؛ بنابراین ما ـ وزارت بهداشت ـ هرگونه حمایت لازم را از این خیرین انجام می‌دهیم.»

پس از تمام شدن سخنرانی‌ها و بازدید از دستگاه پت، در لابی بخش به سراغ سرپرست وزارت بهداشت می‌روم، تا پرسش‌های بی‌جواب درباره پت را، این‌بار از او بپرسم. درباره تعرفه مشخص شده برای استفاده از پت می‌پرسم، می‌گویند بعد از جلسه پاسخ خواهند داد. درباره نقش بیمه‌های درمانی در به عهده گرفتن بخشی از هزینه خدمات استفاده از پت‌اسکن می‌پرسم، می‌گویند: «بعد از جلسه پاسخ می‌دهم.» درباره مشخص شدن مرز میان فعالیت رادیولوژیست‌ها و پزشکان هسته‌ای می‌پرسم، جواب مثل قبل است: «بعد از جلسه بیایید.» جلسه تمام می‌شود. سرپرست وزارت بهداشت را در حالی که در اتومبیل در حال خروج از بیمارستان مسیح است، می‌بینم.

دستگاه پت‌اسکن، یک دستگاه تصویربرداری با مدار رادیواکتیو پوزیترون‌دهنده [یکی از روش‌های تصویربرداری در پزشکی هسته‌ای] است. این دستگاه یک ابزاری قدرتمندِ غیرتهاجمی است که می‌تواند با نشان دادن تغییرات متابولیک و عملکردی ضایعه، اطلاعاتی را برای تشخیص و درمان بیماری‌ها در اختیار پزشک قرار دهد. اطلاعات ارزشمندی که ممکن است از طریق روش‌های دیگر تصویربرداری مثل سی‌تی‌اسکن و ام‌آر‌آی به دست نیاید. بیشترین کاربردهای پت‌اسکن در سرطان ریه، سرطان لنفوم، سرطان سینه، ملانوم، سرطان مری، تومورهای سر و گردن، سرطان تیرویید و سرویکس است.

کاربرد دیگر پت‌سی‌تی در تشخیص بیماری‌های بدخیم، بیماری‌های ایسکمیک قلبی و بیماری‌های مغز است. پت در بیماری‌های بدخیم و سرطان‌ها امکان تصویربرداری همزمان از ویژگی‌های متابولیک و آناتومیک ضایعه را [به خصوص در سلول‌های بدخیم با رشد سریع] برای پزشکان فراهم می‌کند. این دستگاه همچنین امکان پیگیری و نظارت بر رویه درمان را نیز در اختیار پزشکان می‌گذارد.

ماهنامه صنعت درمان در شماره‌های 15 و 16 [مرداد و شهریور سال 1391] دو پرونده جامع در خصوص ویژگی‌ها و کاربردهای دستگاه پت‌اسکن و دیدگاه نمایندگان مجلس، مسؤولان وزارت بهداشت و متخصصان پزشک هسته‌ای منتشر کرد. اطلاعات بیشتر درباره پت را در این دو شماره بخوانید.