روش جراحی کم‌تهاجمی و ذره‌بینی در ایمپلنتولوژی یک رشته جدید فوق‌تخصصی کشیدن دندان و بازسازی همزمان حفره دندان که از سوی یک دندان‌پزشک و پژوهشگر ایرانی برای اولین‌بار در دنیا ابداع و پیشنهاد شده است، از سوی نهاد‌های بین‌المللی مورد تأیید قرار گرفت.

بهنام شکیبایی‌ دندان‌پزشک و متخصصی است که این روش درمانی نوین را ابداع کرده است؛ او متولد یازدهم مرداد‌ماه سال 1351در شهر اهواز است و از 12 سالگی برای ادامه تحصیل به آلمان می‌رود. پس از دریافت دیپلم آلمانی و اتمام تحصیلات و دکترای دندان‌پزشکی از دانشگاه برلین، دوره چهارساله تخصص جراحی دهان فک و صورت را در دانشگاه‌های برلین و بن پشت سر می‌گذارد. سپس دوره دو ساله ماستر رشته جراحی ایمپلنت‌های دندانی را در انجمن ایمپلنتولوژی آلمان و دوره دو ساله ماستر جراحی لثه را از انجمن پریودنتولوژی آلمان دریافت می‌کند. او تحصیلات‌اش را نهایتاً با گذراندن دوره‌های مدون دو ساله‌ی فوق‌تخصص میکروسرجری [جراحی کم‌تهاجمی] و میکروسکوپی در زمینه ایمپلنت از آکادمی کارل زایس سوییس به پایان می‌رساند.

رشته فوق‌تخصصی میکرو‌سرجری در زمینه جراحی ایمپلنت رشته کاملاً جدیدی است و نیازمند به انجام پژوهش‌های گسترده‌ای است؛ دکتر شکیبایی در سایه همین پژوهش‌ها، موفق به اختراع ابزارها و روش‌های متعددی شده است که دستاورد آن دریافت دو جایزه معتبر جهانی برای بهترین اختراع سال در زمینه ایمپلنت و بهترین انتشار علمی از سوی انجمن جراحان لثه آلمان در سال‌های 2010 و 2007 است. او هم‌اکنون در این رشته با کنگره‌های متعدد جهانی همکاری دارد و در دانشگاه‌های معتبری چون دوسلدروف آلمان و آکادمی بین‌المللی زایس سوییس تدریس می‌کند.

دكتر شكيبايي به عنوان يكي از بنيان‌گذاران رشته فوق‌تخصصي جراحی کم‌تهاجمی [میکروسرجری] ایمپلنت در دنيا می‌گوید: «من به همراه سه نفر ديگر (ژاپني، سويسي و آلماني) موفق به نوآوری جراحي‌هاي كم‌تهاجمي در زمينه ايمپلنتولوژي شده‌ايم كه يك رشته نوبنياد و جديد است.»

ارایه روش جدید در دندان‌پزشکی

طبق آخرین تحقیقات علمی پس از کشیدن دندان در طول دو ماه حدود 50 درصد از لثه به عنوان بافت نرم و استخوان فک به عنوان بافت سخت تحلیل می‌رود که این امر اشکالات مهمی را برای کاشت ایمپلنت ایجاد می‌کند. دکتر شکیبایی نبود امکان جای‌گذاری ایمپلنت مناسب را به دلیل کمبود بافت از جمله این مشکلات می‌داند: «این امر اکثراً موجب می‌شود که کاشت ایمپلنت‌های قطور و بلند که از استحکام بالاتری برخوردار هستند، امکان‌پذیر نباشد. از این رو جراح در این موارد به ایملنت‌های نازک و کوتاه قناعت می‌کند که این نوع ایمپلنت‌ها ریسک بالای عوارضی چون شکستگی، عفونت و شل‌شدگی ایمپلنت را به دنبال دارند.»

به گفته او، راه‌حل دوم در این موارد بازسازی استخوان فک و لثه از دست رفته، قبل یا در هنگام جای‌گذاری ایمپلنت است که این روش موجب افزایش تعداد جراحی‌ها و طول درمان می‌شود و از سوی دیگر هزینه درمان بیمار را نیز افزایش می‌دهد.

شکیبایی‌ با همکاری محققان دانشگاه‌های آلمان و سوییس پژوهش‌های خود را برای یافتن روشی تازه که مشکلات روش‌های پیشین را نداشته باشد، آغاز می‌کند و این مطالعات آنها را به سمت نوآوری روشی برای کاهش تحلیل رهنمون می‌کند؛ اساس این روش کشیدن دندان به صورت کم‌تهاجمی (Minimally invasive) و استفاده از مواد جایگزین‌کننده است. مواد جایگزین معمولاً از خود فرد، حیوانات و یا مواد مصنوعی گرفته می‌شوند: «تحقیقات ما نشان داد که پودر مخصوصی از استخوان گاو به عنوان ماده دیر جذب بهترین ماده برای پر کردن حفره دندان است.»

به گفته این پژوهشگر، در این روش پس از پر کردن حفره دندان با این ماده، سطح آن توسط اسفنج ژلاتینی پوشانده می‌شود. اسفنج ژلاتینی از یک سو به ماده استخوانی زیر خود استحکام می‌بخشد و از سوی دیگر باعث بازسازی لثه می‌شود.

در این روش که با عنوان‌ ساکت پرزرویشن «Socket Preservation» پیشنهاد شده است، بیمار پس از گذشت ۱۰ هفته، ایمپلنت ایده‌آل خود را با ابعادی مناسب دریافت می‌کند و نیازی به روش‌های بازسازی مجدد بافت ندارد، چرا که در روش نوین «ساکت پرزرویشن» به صورت میانگین از ۹۰ درصد تحلیل استخوان و لثه جلوگیری می‌شود: «میزان تراکم پودر استخوان گاو، مانند تراکم ریشه دندان است؛ زمانی که حفره دندان با این مواد پر می‌شود به دلیل مشابهت تراکم ماده جدید با ریشه، به بافت اطراف دندان اجازه می‌دهد که نسبت به وظایف خود در زمینه ترمیم حفره اقدام کند از این رو تحلیل استخوان به حداقل می‌رسد.»

این روش باید بلافاصله پس از کشیده شدن دندان انجام شود، چرا که پس از کشیدن دندان، خون در حفره دندان لخته می‌شود و همه فاکتورها و سلول‌هایی که در بازسازی استخوان مورد نیاز است از مغز استخوان خارج و وارد حفره دندان می‌شود؛ از این رو با استفاده از این سلول‌ها و مواد پر‌کننده می‌توان به بازسازی استخوان پرداخت: «اگر در هنگام کشیدن دندان یک یا چند دیواره حفره دندانی آسیب‌دیده یا از بین رفته باشند، ابتدا با استفاده از یک ممبرین مخصوص (غشا) قابل جذب کلاژنی دیواره‌ها بازسازی و سپس حفره دندانی پر می‌شود.»

ویژگی‌های جراحی‌های ذره‌بینی و میکروسکوپی در ایمپلنتولوژی

جراح در این روش می‌تواند عمل‌های ایمپلنت را در دهان بیمار با دقت چند برابر انجام دهد که در این فرآیند علاوه بر به‌کار‌گیری ذره‌بین‌ها و میکروسکوپ‌های جراحی نوین از ابزار‌های میکروسرجری که مشابه آنها در عمل‌های ظریف چشم‌، مغز و اعصاب به کار می‌رود نیز استفاده می‌شود.

ایجاد برش‌های کوچک‌تر و ظریف‌تر‌، بازسازی دقیق‌تر استخوان اطراف ایمپلنت‌، استفاده دقیق‌تر از استخوان فک بیمار برای جایگزین ایمپلنت، اجرای بخیه‌های بسیار ظریف و نازک جهت ترمیم بهتر و سریع‌تر لثه‌، زیبایی و طول عمر بیشتر ایمپلنت‌ها، کاهش یافتن طول درمان بیمار، کاهش درد، خونریزی، تورم و کبودی ناحیه عمل شده بعد از جراحی، از برتری‌های روش نوین جراحی‌های میکروسکوپی و میکروسرجری است.

طرح درمان و برنامه‌ریزی سه بعدی ایمپلنت

یکی دیگر از نوآوری‌های علم ایمپلنتولوژی، رادیوگرافی و استفاده از برنامه‌های سه بعدی برای جراحی بیمار است؛ این تکنیک سبب می‌شود از بزرگ‌ترین مشکلات فعلی در رشته ایمپلنت همچون جاگذاری آن در ناحیه اشتباه فک یا جراحت‌های عصب فک‌، سینوس‌ها، زبان و یا حفره بینی جلوگیری شود؛ همچنین دندان‌پزشک می‌تواند به‌طور همزمان ابعاد (طول و قطر‌) ایده‌آل ایمپلنت را برای بیمار انتخاب کند.

دکتر شکیبایی که برگزیده علمی جایزه پرفسور یلدا ‌در بخش نوآوری و اختراعات پزشکی است، می‌گوید: «استفاده از بزرگ‌نمایی و میکرو‌سرجری در زمینه ایمپلنت رشته‌ای نوپاست‌. افرادی بودند که در 20 سال گذشته پیشنهاد‌هایی داشتند ولی این پیشنهادها پیگیری نشد چرا که بیشتر آنها به‌صورت علمی ارایه نشد؛ حتی به خوبی به یاد می‌آورم زمانی که از بزرگ‌نمایی در ایمپلنتولوژی استفاده و طراحی ابزار‌های میکروسرجری را در این زمینه شروع کردم استادان بزرگ این رشته در آلمان و سوییس به من خندیدند. آنان معتقد بودند که فعالیت‌های من به گونه‌ای زیاده‌روی در درمان بیمار است. هیچ انجمنی حاضر نبود مرا به‌عنوان سخنران دعوت کند و هیچ شرکتی مایل به حمایت از پژوهش‌های من نبود. از آنجایی که برای ساخت ابزار جراحی ظریف شرکای صنعتی نیز نداشتم سختی‌های زیادی را متقبل شدم تا در نهایت با هزینه شخصی و صرف وقت فراوان پس از سه سال توانستم چند شرکت تولیدکننده ابزارهای دندان‌پزشکی‌ را متقاعد کنم که آینده رشته ایمپلنتولوژی‌، نظیر بسیاری از رشته‌های جراحی دیگر در روش‌های کم‌تهاجمی خواهد بود، تا آنها مایل به همکاری با من بشوند‌. وقتی این شیوه‌های کم‌تهاجمی را در سال 1386 برای اولین‌بار در ایران مطرح کردم با واکنش‌های متفاوتی مواجه شدم. غالباً تصور بر این بود و هست که بیمار و دندان‌پزشک به این گونه شیوه‌های ظریف در ایمپلنتولوژی نیازی ندارند اما از آن‌جایی که یک ضرب‌المثل آلمانی می‌گوید؛ «فقط آنهایی که راه جدیدی را می‌پیمایند رد پای‌شان باقی می‌ماند» من تلاش‌های خود را ادامه دادم و امروز خرسندم که استقبال بزرگ همکاران دندان‌پزشک از روش‌های کم‌تهاجمی ایمپلنتولوژی در عرصه جهانی به‌صورت قابل توجهی رو به افزایش است‌.